نقش تهویه در مرغداری های گوشتی و تخمگذار
با نقش تهویه هوا در مرغداری و انواع تهویه هوا آشنا شوید
نقش تهویه هوا در مرغداری برای پرورش مرغ از اهمیت بسیاری برخوردار است. تهویه هوای مرغداری‌ها به لحاظ کنترل دما، ورود و خروج هوای تمیز و پاکیزه و میزان رطوبت بسیار مهم است. دستگاه تنفسی مرغ‌ها و بطور کلی پرندگان تفاوت بسیاری با مجرای تنفسی پستانداران دارد. چون اندازه ریه‌ها در پرندگان تقریبا کوچک است و بین قفسه سینه، کاملا توسط دنده ها محصور شده است.
سیستم تنفسی پرندگان به این صورت است که علاوه بر شش‌ها کیسه‌های هوایی دارد. نای توسط لوله‌هایی به این کیسه‌ها منشعب شده‌اند. هنگام تنفس، هوا وارد این کیسه‌های هوایی میشود. تا علاوه بر کسب اکسیژن برای زنده ماندن به تنظیم دما و حفظ تعادل پرندگان کمک کند. درواقع بازدهی تنفسی پرندگان دو برابر دیگر حیوانات است. امروزه با تزریق واکسن‌ها و تقویت و اصلاح خوراک پرندگان رشد آن‌ها به سرعت افزایش یافته و ظرف مدت چند هفته پرندگان به چند برابر وزن اولیه خود می‌رسند. ازاین‌رو تهویه مناسب جهت جذب اکسیژن و دفع دی‌اکسیدکربن و دیگر گازهای غیرمفید در پرندگان بسیار بااهمیت است. به‌طورکلی نمی‌توان از نقش تهویه هوا در مرغداری‌ها غافل شد چون سیستم تهویه مطبوع در سالن‌های مرغداری از موارد بسیار حائز اهمیت در سلامت و پرورش مرغ‌ها است.
اختلال در تهویه مناسب تلفات مرغ‌ها را در پی خواهد داشت. ازاین‌رو تامین اکسیژن و خروج هوای آلوده و سمی و جریان هوای تازه در سالن نیازمند تهویه مطبوع سالن مرغداری است. پرندگان بخصوص مرغ‌ها در زیست‌گاه‌های کلونی اکسیژن بالایی مصرف می‌کنند. از فضولات حیوانی آن‌ها گاز آمونیاک و بسیاری گازهای سمی دیگر آزاد میشود که باعث خفگی مرغ‌ها میشود. به همین دلیل نمی‌توان نقش تهویه هوا در مرغداری را نادیده گرفت. همچنین پرندگان با عمل دفع فضولات مقدار زیادی رطوبت از دست میدهند که بستر زیستی شان را دچار مشکل و خیسی می کند و تجمع گازهای سمی را افزایش می دهد. به‌علاوه ازآنجایی‌که مرغ‌ها هم مانند دیگر پرندگان موجوداتی هوازی هستند، در جذب غذا و همچنین هضم دانه‌ها به اکسیژن بیشتری احتیاج دارند و نیاز است اکسیژن کافی در محیط در اختیارشان برای ادامه حیات قرار گیرد. از دیگر پراهمیت ترین فاکتورهای نقش تهویه هوا در مرغداری ها می‌توان به کاهش اثرات منفی بیماری‌های واگیردار مخصوصا بیماری‌های تنفسی در مرغ‌ها اشاره کرد.
انواع تهویه در مرغداری
تهویه هوای مرغداری فقط جریان هوا و جابجایی دما در سالن‌های مرغداری نیست. بلکه به وجود آمدن شرایطی از قبیل جریان اکسیژن کافی و دفع گازهای غیرضروری و مضر از بدن مرغ‌ها هم بسیار حیاتی و ضروری است. به جرات می‌توان گفت از موارد بسیار مهم در کنترل شرایط پرورش مرغ‌ها تهویه مناسب سالن مرغداری است. در مرغداری‌ها دو نوع تهویه هوا کاربرد دارد.
تهویه هوا در مرغداری با در سالن‌های باز
در این سالن‌ها هوای داخلی به لحاظ گرما، نور، جریان هوا و رطوبت به محیط و آب‌وهوای منطقه بستگی دارد. این سالن‌ها از سقفی پوشیده برای جلوگیری از تابش مستقیم خورشید و مانعی برای بارندگی و دیوارها تا حدود یک متر از کف تشکیل میشوند و بقیه دیوار تا سقف توسط تورهای فلزی حصار کشی می شوند.
این سالن‌ها مناسب مناطق با آب‌وهوای گرم و معتدل است. شرایط تهویه داخل سالن‌های مرغداری در این سالن ها به آب‌وهوا و محیط آن منطقه بستگی دارد. عیب بزرگ این سالن ها این است که شرایط تهویه داخل سالن غیر قابل کنترل است. اما به لحاظ هزینه‌های ابتدایی جهت ساخت سالن بسیار مقرون به صرفه هستند.
تهویه در مرغداری با سالن‌های بسته
در این سالن‌ها تهویه هوا از لحاظ نور، گرما، رطوبت و جریان هوا تحت کنترل است. این نوع تهویه به دو شکل طبیعی و مکانیکی قابلیت اجرایی دارد. نقش تهویه هوا در مرغداری با سالن های بسته شاید خیلی پراهمیت تر باشد.
در تهویه های طبیعی از نیروی باد برای گردش هوا و جایگزینی هوای گرم و سرد و جریان هوای تمیز و تازه در سالن بهره گرفته شده و هوای گرم و آلوده به خارج از سالن رانده می شود. هنگامی‌که دمای هوای محیط خارج سالن با داخل سالن مرغداری یکی باشد با استفاده از دریچه های سقفی و دیواری و پنجره‌ها هوای داخل سالن با هوای بیرون جایگزین میشود. برای بهینه ساختن تهویه سالن‌ها در این روش در قسمت‌های جنوبی سالن پنجره‌های حدود یک متری کف سالن و دریچه‌ها و پنجره‌های شمالی را حدود نیم متری نزدیک سقف سالن تعبیه می کنند. تا هوای تازه از قسمت جنوبی کف وارد شود و هوای گرم و آلوده از قسمت شمالی نزدیک به سقف خارج شود. وجود باد در آب‌وهوای منطقه به تهویه مطبوع در این روش کمک بزرگی می‌کند. این نوع تهویه بدون مصرف انرژی است و نسبت به تهویه مکانیکی بسیار کم‌هزینه است. این نوع تهویه مناسب مناطق با آب‌وهوای گرم نیست و بهتر است در مناطق گرمسیر از تهویه های مکانیکی و ابزارآلات خنک‌کننده مناسبی استفاده شود.
در فصل سرد سال می‌توان از روش بازیابی هوای گرم در سالن مرغداری استفاده کرد. این روش کم‌هزینه به این صورت است که وقتی هوای گرم در حال خروج از سالن است توسط کانال‌هایی از کف سالن به قسمت ورودی می‌رسد و از یک تبدیل کننده هوا به هوا داخل سالن میشود و گرما را به هوای سرد ورودی انتقال می دهد.
روش تهویه مکانیکی به سه حالته تهویه با سیستم مکنده، تهویه با سیستم دمنده و تهویه با سیستم فشار مساوی قابل اجراست.
در تهویه با سیستم مکنده، با هوای خروجی از هواکش‌ها، هوای سالم و تمیز به سالن مرغداری مکیده می شود. از معایب این روش آلودگی هوای ورودی توسط تماس مستقیم هواکش‌ها با جریان هوای داخل سالن است. گرمای هوای سالن ، در سرما توسط کوره های گرمایی تامین می شود. مقدار هوای تازه ورودی مورد نیاز مرغ‌ها در این نوع تهویه، برای هر کیلو مرغ زنده حدود چهار تا هفت مترمکعب است.
در تهویه با سیستم دمنده، هوای ورودی مستقیما با استفاده از هواکش ها به داخل سالن دمیده می شود. از مزیت‌های این روش این است که می‌توان قبل از ورود هوای تمیز گرما، سرما، رطوبت و ضدعفونی کردن هوا را کنترل و بررسی کرد. و این‌که در این نوع سیستم تهویه هوای آلوده با هواکش‌ها در تماس نیست و هوا توسط این سیستم به طور منظم در جریان است و متوقف نمی‌شود.
روش سوم تهویه با فشار مساوی است. در این روش تهویه هوای ورودی و خروجی به طور مساوی توسط هواکش‌های سقفی سالن انجام میشود.
یکی از مرسوم‌ترین روش‌های تهویه سالن‌های مرغداری تهویه تونلی سالن مرغداری است. که هواده در انتها و هواکش در ابتدای سالن قرار می‌گیرد و توسط تونلی در طول سالن هوا را به جریان می‌اندازد. در این روش فن های قرارگرفته در سالن باید توانایی جابجایی هوا را به‌طور کامل در طول سالن داشته باشند. این نوع تهویه در آب‌وهوای گرم بسیار کارآمد و مفید است و توانایی خنک کردن بدن مرغ‌ها را تا دو درجه دارد. در این سیستم برای بهبود و خنک سازی دمای سالن می توان از مه پاش هم استفاده کرد.
به‌طورکلی سیستم‌های مختلفی برای تهویه هوای سالن مرغداری وجود دارد. که از مهم‌ترین این سیستم‌ها می توان به:
تهویه طولی( که بطور منظم در طول سالن هوا را به جریان می اندازد همانطور که در تهویه طبیعی اشاره شد)،
تهویه عرضی( هواکش هایی در دیواره های سالن در امتداد طولی مرغداری نصب میشود تا هوا در عرض سالن وارد و خارج شود)،
تهویه از سقف ( هواکش های در سقف سالن تعبیه میشوند همانطور که در سیستم مکنده و دمنده اشاره شد)،
تهویه فن (استوانه هایی از سقف و مرکز سالن هوای گرم را بطور مساوی در کل سالن می دمد تا جریان هوای تازه، یکنواخت پراکنده شود)
و تهویه از کف (در این تهویه که در همه نوع آب و هوایی کاربرد دارد، کانالهای تهویه را در کف سالن و بیشتر زیر دانخوری مرغ ها که تراکم جمعیتی بیشتری دارد قرار میدهند و هوای آلوده توسط مکنده های به خارج هدایت میشود) اشاره داشت. این سیستم ها در انواع تهویه سالن مرغداری ها کاربردهای بسیاری دارند که به آن‌ها اشاره شد.
نهایتا این که نقش تهویه هوا در مرغداری و پرورش مرغ ها، بخصوص مرغ های گوشتی که با افزایش وزن سریع تولید مواد سمی بیشتری دارند از موارد بسیار مهم در این نوع کسب و کار است. که از ضرهای مالی و تلفات و از بین رفتن مرغ ها جلوگیری می کند.